Rollenketting kopen. Hoe kies je de juiste uitvoering?
Wat is een rollenketting aandrijving en hoe werkt deze aandrijfketting?
De rollenketting is de meest toegepaste type kettingaandrijving. Hans Renold (Zwitserland) is de uitvinder van de rollenketting (in 1880). Twee of meer kettingwielen zijn omspannen door een rollenketting. Hiermee kan vermogen worden overgebracht. Door te variëren in kettingwiel grootte (tanden aantal) kan er een versnelling of vertraging worden gerealiseerd. Dit type ketting is samengesteld uit buiten- en binnenschakels. Aan de platen van de buitenschakel zitten stalen pennen. De platen van de binnenschakel zijn voorzien van stalen bussen. Om de bussen zitten draaibare gehard stalen rollen. In deze bussen passen de pennen van de buitenschakel. Dankzij de rollen ontstaat er geen glijdende maar rollende wrijving tussen de ketting en de tanden van het kettingwiel.
Wat zijn de kenmerken van een rollenketting aandrijving
- Slipvrij (synchroon) aandrijfsysteem.
- Rendement tot ca 98%
- Snelheidsverhoudingen mogelijk tot 8:1
- Kleine belasting op de assen en lagers door lage voorspanning
- Ongevoelig voor hoge temperaturen
- Ketting kent het polygoon effect
- Bij de meeste type kettingen is smeren noodzakelijk
- Gevoelig voor uitlijnfouten
- Rollenketting is deelbaar. Daardoor makkelijk te monteren.
Waar worden een rollenkettingen toegepast?
- Voertuigen techniek
- Verpakkingslijnen
- Sorteermachines
- Verpakkingsindustrie / kartonnage
- Voedingsmiddelen industrie en farmaceutische industrie
- Algemene machinebouw
Waar is een rollenketting uit opgebouwd
Er bestaan rollenkettingen volgens DIN/BS en ANSI. Deze kettingen hebben een gelijke steekmaat maar de roldiameter en de inwendige breedte wijkt af. De ANSI ketting is naast de standaard ook in de Heavy serie verkrijgbaar. Vaak aangeduid met H (zwaar) of HE (extra zwaar). Bekende normen binnen de Europese rollenketting aandrijvingen zijn BS, DIN 8187 en ISO 606. De gestandaardiseerde ANSI rollenketting wordt volgens de Amerikaanse ASA en DIN 8188 norm geproduceerd. Om de juiste type rollenketting te bepalen zijn de volgende 3 maten van belang.
Steekmaat: De steek van de ketting is de hartafstand tussen de pennen (maat P). Deze wordt met een inch-maat aangegeven, bijvoorbeeld ½” (=12,7 mm).
Roldiameter: (maat d1)
Inwendige breedte: De maat tussen de binnenschakel (maat b1)
Welke rollenketting is geschikt voor mijn toepassing?
Om de juiste aandrijfketting te bepalen voor een toepassing zijn een aantal factoren van belang. Het is belangrijk om te weten wat de bedrijfsomstandigheden zijn van een kettingaandrijving. Deze kan namelijk een grote invloed hebben op de prestaties en levensduur. Denk hierbij aan:
Komt de ketting in aanraking met corrosieve media of chemische stoffen?
Is er veel vervuiling? Stof vezel of abrasive middelen als zand e.d. verkleefd makkelijk aan het smeervet en kunnen grote gevolgen hebben voor de levensduur van een kettingaandrijving.
Extreme temperaturen (of schommelingen)
Inschakelduur aantal starts/stops per uur. Trillingen en/of stotende belastingen hebben invloed op de Service factor
Daarnaast is het van belang om te weten wat over te dragen vermogen (koppel) en toerental van de van de aandrijving is. Een beperkte inbouwruimte kan ook invloed hebben op de uiteindelijke uitvoering.
Welke normen zijn er binnen de rollenketting
Binnen de groep rollenkettingen bestaan verschillende normen. Normketting wordt volgens specifieke maatvoering gefabriceerd. Voorkomende normen zijn: ISO 1977, ISO 606, ISO 1275, DIN 8181, DIN 8167 en BS 228. De standaard Europese aandrijf rollenketting wordt volgens DIN 8187 geproduceerd. De gestandaardiseerde ANSI rollenketting wordt volgens de Amerikaanse ASA en DIN 8188 norm geproduceerd.
Wat is de steekmaat en hoe meet je een rollenketting?
De steek van de ketting wordt bepaald door de hartafstand tussen de pennen. Voor het bepalen van het juiste type ketting is echter niet alleen de steek, maar ook de roldiameter en de inwendige breedte tussen de schakels van belang. Dit komt omdat rollenketting verkrijgbaar is in verschillende normen zoals BS, ANSI en ASA. Deze kettingen hebben dezelfde steekmaten, maar de roldiameter en inwendige breedte van de schakels wijken van elkaar af. De steekmaat wordt vaak aangeduid met P (pitch) De steek van de ketting is de hartafstand tussen de pennen. Deze wordt met een inch-maat aangegeven, bijvoorbeeld ½” (=12,7 mm).
Steekmaat: (p)
Roldiameter: (d1)
Inwendige breedte: (b1)
Aanduiding en codering op de ketting
Aanduidingen van rollenkettingen volgens Europese standaard hebben een andere opbouw van de codering dan de kettingen volgens Amerikaanse standaard.
Voorbeeld ketting volgens Europese norm BS/DIN 8187/ISO 606:
code: RS 08 B-1
RS= rollenketting met 8-vormige platen (RF= ketting met rechte zijplaten)
08= steek in 1/16 inch (08=8/16=1/2 inch)
B= Europese norm
1= simplex ketting (2= duplex, 3=triplex)
Voorbeeld ketting volgens ASA/DIN 8188:
code: RS 40-1
RS= rollenketting met 8-vormige platen (RF= ketting met rechte zijplaten)
4= steek in 1/8 inch (4=4/8=1/2 inch)
0= rollenketting (1= lichte serie, 5= busketting/zonder rollen)
1= simplex ketting (2= duplex, 3=triplex)
Hieronder vindt je een voorbeeld van Tsubaki (RS80). Dit is een ketting volgens Amerikaanse standaard. De steekmaat is 1 inch.
Wat is het polygoon effect
Ketting die om een kettingwiel loopt, zal in theorie de steekcirkel van dit wiel volgen. In werkelijkheid maakt de ketting een veelhoek. Dit is de letterlijke betekenis van polygoon ‘veelhoek’. Bij een kettingwiel met een laag aantal tanden zal de ketting een grotere hoek maken. Hierdoor krijg je een snelheidsvariatie van de ketting. Het polygoon effect. Ook varieert de afstand van hartlijn kettingwielen naar hartlijn ketting (zie afbeelding). De ketting wordt door deze snelheidsvariatie extra belast. Vooral bij hogere snelheden geeft dit ongewenste effecten zoals het klapperen van de aandrijfketting. Het polygoon effect wordt minder bij het gebruik van kettingwielen met een hoger tanden aantal. De bijkomende effecten kunnen gereduceerd worden met bijvoorbeeld een kettingspanner.
Hoe meet je de slijtage van ketting?
De wrijving in het scharnierpunt van de rollenketting veroorzaakt slijtage. Dit heeft een lengtetoename van de rollenketting tot gevolg. De maximaal toelaatbare lengtetoename ligt tussen de 1 en 3%. Het is per fabrikant en type aandrijving verschillend. De slijtage wordt beïnvloed door de smering en de optredende scharnierpuntsdruk en kan gemeten worden met een simpele indicator. Dit meetgereedschap werkt volgens het ‘go’ en ‘no go’ principe.
In welke materialen is een rollenketting verkrijgbaar?
Standaard worden rollenkettingen gefabriceerd uit hoogwaardige materialen. De onderdelen ondergaan diverse materiaalbehandelingen voordat ze gemonteerd worden. Voor sommige toepassingsgebieden kan de RVS ketting een uitkomst zijn. Een rollenketting uit RVS is bijzonder geschikt voor corrosie gevoelige condities. Daarnaast is deze ketting ook goed te gebruiken bij extreem hoge of lage omgevingstemperaturen. Het grote nadeel is dat niet veredelde RVS materialen een lage trekvastheid hebben en relatief zacht zijn. Hierdoor ligt de belastbaarheid aanzienlijk lager dan bij stalen uitvoeringen. Door deze eigenschappen worden RVS rollenkettingen veel toegepast in de voedingsmiddelen- en chemische industrie. Staal verzinkt of (chemisch) vernikkelde coatings zijn ook zeer geschikt om corrosie tegen te gaan. De bestendigheid ligt hier wel iets lager dan bij RVS, daarentegen zijn deze uitvoeringen wel slijtvaster en sterker.
Meenemers monteren op een rollenketting
Naast de aandrijffunctie van een ketting kan deze ook in gezet worden als transportketting. Er is de mogelijkheid om zogenaamde meenemers of lippen te monteren op de schakel. Voor ieder type rollenkettingen zijn meenemers te koop en ze zijn in iedere gewenste bouwvorm verkrijgbaar. Enkele steek kettingen met meenemers zijn in het bijzonder geschikt voor lichte goederen op kleine transportafstanden. Dubbele steek (langesteek) kettingen met meenemers zijn geschikt voor langere transportafstanden. De dubbele steekmaat heeft als voordeel dat de slijtage ten opzichte van een enkele steek gehalveerd is omdat je minder onderdelen per strekkende meter ketting hebt. Afhankelijk van de toepassing, wordt er op meenemers een buigkracht torsiekracht uitgeoefend. Dit heeft een grote invloed op de levensduur van de ketting. In de regel zijn dit open aandrijfsystemen. Hierdoor is de kans op vervuiling groter dan bij een gesloten aandrijfsysteem. Ook zullen er vaak veiligheidsmaatregelen getroffen moeten worden met betrekking op gevaar voor letselschade. Hieronder vindt je een overzicht van gestandaardiseerde meenemers.
Wat is de juiste voorspanning van een kettingaandrijving?
De levensduur van een ketting wordt aanzienlijk verlengd door een juiste kettingspanning. Bij lastig bereikbare plaatsen kan het gebruik van een kettingspanner een praktische oplossing bieden. Een ketting spanelement duwt middels mechanische veerdruk een glij element of kettingwiel de ketting op spanning. De kettingspanner wordt gemonteerd op de “ontspannen” zijde van de ketting. Hierdoor blijft de “omleghoek” van de ketting op de kettingwielen behouden en wordt doorhangen en slaan van de kettingaandrijving verhindert. Als bijkomend voordeel heeft een kettingspanner een dempend effect. Zo worden trillingen en stotende krachten enigszins gedempt.
Ketting smeren
Een ketting bestaat uit onderdelen die tijdens gebruik over elkaar heen glijden en tegen elkaar aan getrokken worden. Daarbij ontstaan vaak hoge trek en drukkrachten. De belangrijkste contactvlakken die een goede smering behoeven zijn tussen de pen en de bus en tussen de bus en de rol. Om er voor te zorgen dat de onderdelen niet (of minder) slijten is smering van groot belang. Voor de voedsel producerende bedrijven zijn er NSF kettingsmeermiddelen op de markt.. Voor de smering kan, afhankelijk van de toepassing, olie of vet gebruikt worden. Is de installatie na montage slecht bereikbaar, dan kan een automatisch smeersysteem een uitkomst zijn. Ook zijn er kettingvariaties op de markt die hun smering middels een afdichting (bijv. o-ring of x-ring) op de juiste plaats houden.
Handsmering: De rollenketting met olie of vet behandelen. Het smeermiddel dient tussen de rollen van de ketting te worden aangebracht. Olieviscositeit 80/120 cST bij 20˚C.
Druppelsmering: De druppels dienen tussen de binnen- en buitenplaten te vallen. Het is belangrijk dat de olie in het scharnierpunt dringt en er niet door de kettingsnelheid wordt afgeslingerd. Olie-viscositeit 40/80 cST bij 20˚C.
Oliebadsmering: Hierbij loopt de rollenketting tot op de helft van de platen door de olie. De olie kan ook door middel van een spatsmering op de rollenketting worden aangebracht. Olie-viscositeit 20/55 cST bij 20˚C.
Kettingaandrijving berekenen
Wanneer het draaimoment van de aandrijving bekend is, kan de trekkracht in de ketting uitgerekend worden. Voor deze belasting geldt onderstaande formule:
Fg = Md2
r
Hierin is:
Md2 = draaimoment (Nm)
Fg = Optredende trekkracht in de rollenketting (N)
r = Straal van het kettingwiel (m)
Aan de hand van de trekkracht kan er een ketting worden gekozen. Om een fatsoenlijke levensduur te behalen mag er met een veiligheidsfactor van 6-8 gerekend worden. Echter, om de precieze veiligheidsfactor te bepalen en de juiste keuze in een kettingaandrijving te bepalen is het raadzaam om contact op te nemen met een technisch specialist.
Hoe bereken je de scharnierpuntbelasting? De levensduur van een rollenketting wordt hoofdzakelijk bepaald door de belasting die optreedt in het scharnierpunt. Hierbij spelen trillende of stotende belasting een belangrijke rol. Voor het berekenen van deze belasting geldt de volgende formule:
p = Fg
f
Hierin is:
p = scharnierpuntbelasting N/cm2
Fg = optredende trekkracht in de rollenketting (N)
f = oppervlakte van het scharnierpunt (cm2)
Bij een goede smering gelden de volgende richtwaarden voor de scharnierpuntbelasting:
Tot 3000-N/cm2 : normaal
Tot 6000-N/cm2 : hoog
Tot 12000-N/cm2 : zeer hoog (alleen bij kortstondige belasting)
Bij ontoereikende smering en/of vervuiling gelden de volgende waarden:
Geen smering en wel vervuiling: 0 tot 400 N/cm2 Slechte smering en geringe vervuiling: 400 tot 700 N/cm2 Slechte smering en geen vervuiling: 700 tot 1500 N/cm2
Bij een goed gekozen aantal tanden en het juiste smeersysteem geldt voor de snelheid:
Gunstig (afhankelijk van de steek) : tot 7 m/s
Normaal : tot 12 m/s
Maximaal : 25 m/s
Kettingaandrijving uitgerekend in een tabel
Geen zin om zelf te rekenen? Hieronder vind je een tabel waarin Tsubaki het voorwerk al heeft gedaan.
Geharde tanden of juist niet?
Wanneer kies je voor kettingwielen met geharde tanden? Voor aandrijfwielen wordt het liefst gekozen voor minimaal 17 tanden. Daarnaast dient de omspanning van de ketting minimaal 1/3 van het kettingwiel te zijn. Als dit niet haalbaar is, of er zijn hogere snelheden en/of stotende belastingen, dan worden bij voorkeur kettingwielen met geharde tanden gekozen om slijtage tegen te gaan. Voor retour- en spanwielen is het aantal tanden minder kritisch.
Kettingwiel met geharde tanden. Hoe doen ze dat eigenlijk?
Meer weten over inductieharden? Oppervlakte harden met inductie Inductieharden wordt gebruikt om een bepaald gebied van een onderdeel te harden. Door thermochemische oppervlaktebehandeling wordt de
Kettingwiel bewerken en monteren
Een kettingwiel kan op veel verschillende manieren op een as bevestigd worden. D.m.v. een spiebaanverbinding. Eventueel kan het kettingwiel deelbaar worden. Zo kan het wiel gemonteerd worden zonder dat de as uitgebouwd hoeft te worden. Montage met een spanset of bijvoorbeeld met een klembus. Kies bij voorkeur de kettingwielen zodanig dat bij een omwenteling van de aandrijfketting nooit dezelfde schakel in een tandholte terecht komt.
Parallel lopende kettingen
Bij parallel lopende kettingen is het van groot belang dat er geen of minimaal onderling lengteverschil is. Kwaliteitsketting wordt voorgerekt. Door de ketting onder de juiste spanning paarsgewijs uit te meten minimaliseer je het lengteverschil. Bij parallel lopende kettingen dienen eventuele spiebanen van de kettingwielen geïndexeerd te zijn ten opzichte van de vertanding.
Fabrikanten | merken | documentatie
- Allied Locke | SLB | Armor coat | XDO
- Challenge (Megadyne) | Rollerchain
- Diamond (Timken) | Saphir | Duralube
- Iwis | ISO 606 | Megalife
- Renold | Syno | Synergy | Sovereign
- Rexnord | ISO 606
- SKF | Xtra
- Tsubaki | GT4 | Lambda | Winner | Neptune
Termen voor rollenketting
- BS ketting
- ASA ketting
- ANSI ketting
- Aandrijfketting
- Drive chain
- Rollerchain
- Rollenkette